Gửi chị Trúc

Bốn bể vẫn chưa yên sóng gió
Xuân này em chị vẫn tha hương,
Vẫn ăn cái Tết ngoài thiên hạ,
Son sắt say hoài rượu bốn phương.

Em đi non nước xa khơi quá!
Mỗi độ xuân về bao nhớ thương
Mỗi độ xuân về em lại thấy,
Buồn như tên lính ở biên cương.

Thời chưa gặp đỏ, nằm suông mãi
Suông cả ân tình rượu cũng suông.
Trước mặt bút nghiên, sầu tịch mịch,
Quanh mình chăn chiếu rộn tang thương.

Một thân quán trọ sầu phong tỏa.
Đốt ngọn đèn lên, bóng rợn tường.
Đêm ba mươi tết quê người cũng,
Tiếng pháo giao thừa dậy tứ phương.

Chị ạ, em không người nước Sở
Nhớ nhà đâu mượn địch Trương Lương1.
Đất khách tình dâng hòa mắt lệ,
Ôi nhà! Ôi chị! Ôi quê hương!

Từ em lưu lạc ngoài muôn dặm,
Một đoạn đường đi một đoạn trường.
Cửa quan chẳng mở, đầu Viên2 bạc
Tri kỷ không ai, mắt Tịch3 cuồng.

Thôn dã từng quen mùi đạm bạc.
Thị thành thêm chán miếng cao lương.
Vụng tính bỏ rơi đi hạnh phúc.
Xảy ra đánh vỡ mất thiên đường.

Trăm ván cờ cao, trăm ván bại,
Nước người thêm thẹn tiếng mang chuông.
Trò đời cúi mặt xem thiên hạ,
Thực đáng cười thay, thực đáng thương!

Trọc phú ti toe bàn thế sự
Đĩ già tấp tểnh nói văn chương.
Đã coi đồng bạc như non Thái,
Lại học đòi theo thói Mạnh Thường4

Lẳng lơ đi võng, đi tàn cả
Gái chính chuyên kia đứng vệ đường.
Đất đổi hoa màu, nhà đổi chủ,
Trâu quên mục tử, ngựa quên chuồng.

Thay đen đổi trắng bao canh bạc
Vẽ nhọ, đen râu mấy lớp tuồng.
Trói vo hồn lại ba đồng bạc,
Bán rẻ đời đi nửa đấu lương.

Chao ôi! Giả dối, ôi mai mỉa!
Sống chật phồn hoa một lũ Mường.
Chị ơi, tất cả là vô nghĩa,
Chả nhiễu điều nào phủ giá gương.

Tay trắng bạn bè đều tránh mặt
Sa cơ thân thích cũng khinh thường.
Sông lạnh thấy đâu người gọi gió
Trăng tà tìm mãi kẻ mài gươm.

Áo xanh bạc nửa màu sương gió,
Xót kẻ ăn nằm trong gió sương.
Đầy vơi tâm sự cùng ai tỏ,
Mộng lạnh đêm xưa, chiếu lạnh giường.

Quê nhà gối chiếc, thôi rồi kẻ
Chia nửa vầng trăng với dặm trường
Son phấn hững hờ niềm sắt đá
Sông hồ vò võ nỗi yên cương

Chị ạ, duyên em mà chẳng đẹp,
Chỉ vì không đọc chuyện Tây Sương5
Người yêu buổi ấy lên xe cưới,
Cũng khóc cho tròn ý nhớ thương.
Khấp như xử nữ vu quy nhật6
Lệ có thành sông, chuyện cũng thường.

Trò đời chẳng hẹn nhau lần gặp
Đập nát cho rồi nửa mảnh gương.
Duyên mới đẹp lòng người xử nữ
Đầu sông ai nhớ cuối sông Tương.

Tàn lạnh lòng em từ buổi ấy,
Vơi tình thôi hết cả tơ vương.
Chị ở quê chồng, xuân có đẹp?
Con đò bến cũ có thê lương?

Nêu cao, pháo nổ, trầm thơm ngát.
Hoa bưởi, hoa cam rụng ngập vườn.
Mưa xuân rắc bụi quanh làng mạc,
Gái lịch, trai thanh chật phố phường.

Lá lộc hồ tơ, tay ngọc hái,
Sông hồ vò võ nỗi yên cương.
Nhưng dù Tết đẹp hay xuân đẹp,
Chắc chị chưa hề nguôi nhớ thương.

Người đi buổi ấy tàn hoa phượng.
Cõi Thục xa xôi mấy dặm trường.
Phong ba từ nổi trong đời chị,
Tóc rối xuân xanh, má nhạt hường.

Qua đò mấy độ sầu sông nước.
Dệt mộng bao lần tủi phấn hương.
Tháng hẹn chờ rơi cơn lá úa.
Đêm Tần đợi khuyết cái trăng suông

Chỉ tổ tài cao, trời đất ghét,
Một thân oan khổ có trăm đường
Cuối thu mưa nát lòng dâu bể,
Ngày muộn, chuông đau chuyện đá vàng.

Em thường cầu nguyện thường van vái,
Một sớm thanh bình mặt đại dương.
Bao giờ em được về quê cũ,
Dâng chị bài thơ xuân cố hương.

1. Trương Lương, danh thần khai quốc nhà Hán [↩]
2. Ngũ Viên, tức Ngũ Tử Tư, tướng quốc nước Ngô thời Xuân Thu [↩]
3. Hạng Tịch, tức Hạng Vũ, vua nước Sở thời kì Hán-Sở phân tranh [↩]
4. Mạnh Thường quân, tên thật là Điền Văn, người nước Tề, làm Tướng quốc nước Tề thời Chiến Quốc, là người giàu có, lại có lòng nghĩa hiệp, thích chiêu hiền đãi sĩ. [↩]
5. Tây Sương ký, vở tạp kịch của Vương Thực Phủ, sáng tác vào thời nhà Nguyên, miêu tả cuộc tình duyên của Thôi Oanh Oanh và Trương Quân Thụy. [↩]
6. Khóc như con gái ngày vu quy [↩]