Có một thời như thế
Có một thời vừa mới bước ra
Mùa xuân đã gọi mời trước cửa
Chẳng ngoái lại vết chân trên cỏ
Vườn hoa nào cũng ở phía mình đi
Đường chẳng xa, núi không mấy cách chia.
Trong đáy mắt trời xanh là vĩnh viễn
Trang nhật ký xé trăm lần lại viết
Tình yêu nào cũng tha thiết như nhau
Có một thời ngay cả nỗi đau
Cũng mạnh mẽ ồn ào không giấu nổi
Mơ ước viễn vông, niềm vui thơ dại
Tuổi xuân mình tưởng mãi vẫn tươi xanh
Và tình yêu không ai khác ngoài anh
Người trai mới vài lần thoáng gặp
Luôn hy vọng để rồi luôn thất vọng
Tôi đã cười đã khóc những không đâu
Một vầng trăng niên thiếu ở trên đầu
Một vạt đất cỏ xanh rờn trước mặt…
Mái tóc xanh bắt đầu pha sợi bạc
Nỗi vui buồn cũng khác những ngày xưa
Chi chút thời gian từng phút từng giờ
Như kẻ khó tính từng hào keo kiệt
Tôi biết chắc mùa xuân rồi cũng hết
Hôm nay non, mai cỏ sẽ già .
Tôi đã đi mấy chặng đường xa
Vượt mấy núi mấy rừng qua mấy biển
Niềm mơ ước gửi vào trang viết
Nỗi đau buồn dồn xuống đáy tâm tư
Em yêu anh hơn cả thời xưa
(Cái thời tưởng chết vì tình ái)
Em chẳng chết vì anh, em chẳng đổi
Em cộng anh vào với cuộc đời em
Em biết quên những chuyện đáng quên
Em biết nhớ những điều em phải nhớ
Hoa cúc tím trong bài hát cũ
Dẫu vẫn là cung bậc của ngày xưa
Quá khứ đáng yêu, quá khứ đáng tôn thờ
Nhưng đâu phải là điều em luyến tiếc.
11-1984
” Có một thời như thế” của Xuân Quỳnh là bài thơ chưa đựng nhiều suy nghĩ của nhà thơ về cuộc đời. Khi đến với bài thơ này, người đọc cũng như có dịp nhìn lại những năm tháng đã qua của chính cuộc đời mình.
Bài thơ được mở đầu bằng những dòng thơ có tính chất hoài niệm:
“Có một thời vừa mới bước ra
Mùa xuân đã gọi mời trước cửa
Chẳng ngoái lại vết chân trên cỏ
Vườn hoa nào cũng ở phía mình đi
Đường chẳng xa, núi không mấy cách chia.
Trong đáy mắt trời xanh là vĩnh viễn
Trang nhật ký xé trăm lần lại viết
Tình yêu nào cũng tha thiết như nhau
Có một thời ngay cả nỗi đau
Cũng mạnh mẽ ồn ào không giấu nổi
Mơ ước viễn vông, niềm vui thơ dại
Tuổi xuân mình tưởng mãi vẫn tươi xanh
Và tình yêu không ai khác ngoài anh
Người trai mới vài lần thoáng gặp
Luôn hy vọng để rồi luôn thất vọng
Tôi đã cười đã khóc những không đâu”
Một thời mà mùa xuân tưoi tắn cứ gọi mời trước cửa. Một htời mà vườn hoa nào cũng ở phía mình đi. Một thời mà trong đáy mắt trời xanh không bao giờ thay đỏi và tình yêu nào cũng tha thiết như nhau.Một thời mà tâm tư, suy nghĩ của chúng ta trong sáng đến tuyệt vời. Cái thời ấy đến nỗi đau cũng ồn ào không giấu nổi, và ta ngỡ rằng mùa xuân cứ mãi mãi tươi xanh. Cái thời ấy tình yêu của em chỉ có anh là duy nhất, cái thời ấy ta đã cười đã khóc những không đâu. Ai cũng có một thời như thế và Xuân Quỳnh đã gọi nó về bằng những câu thơ hồn nhiên và giản dị đến nao lòng. Tôi thực sự thích thơ Xuân Qunhf chính bởi sự hồn nhiên và giản dị ấy, bởi cách kể chuyện rất sâu lắng, rất gần gũi ấy.
Cái thời tuyệt vời ấy rồi cũng sẽ trôi qua, những câu thơ trở nên từng trải hơn và cũng đã đượm buồn:
Một vầng trăng niên thiếu ở trên đầu
Một vạt đất cỏ xanh rờn trước mặt…
Mái tóc xanh bắt đầu pha sợi bạc
Nỗi vui buồn cũng khác những ngày xưa
Chi chút thời gian từng phút từng giờ
Như kẻ khó tính từng hào keo kiệt
Tôi biết chắc mùa xuân rồi cũng hết
Hôm nay non, mai cỏ sẽ già .
Một vầng trăng niên thiếu vời vợi ở trên đầu, một vạt cỏ cứ xanh ngời trước mắt nhưng mái tóc đã dần pha sợi bạc và nỗi vui buồn cũng không giống ngày xưa nữa. Có một khác biệt rất rõ trong tính cách của nhân vật trữ tình đó là sự tính toán chi li về thời gian đến mức keo kiệt bởi vì có một điều ai cũng đã biếtmùa xuan không phải là vĩnh viễn, cỏ hôm nay còn non nhưng mai cũng sẽ già. Ta bắt gặp ở đây tâm sự của một nhà thơ lớn- Xuân Diệu:
” Xuân đang tới nghĩa là xuân đang qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già”
Nhân vật trữ tình đến khổ thơ này đã là người từng trải, đã sống qua rất nhiều tháng năm của cuộc đời mình, niềm mơ ước gửi gắm vào trang thơ, mọi đau buồn không ồn ào như trước mà được dồn xuống đáy tâm tư- tâm sự rất chân thành của một nữ sĩ đã không còn trẻ nữa:
Tôi đã đi mấy chặng đường xa
Vượt mấy núi mấy rừng qua mấy biển
Niềm mơ ước gửi vào trang viết
Nỗi đau buồn dồn xuống đáy tâm tư
Và tình yêu với anh cũng không giống như một thời đã qua nữa:
Em yêu anh hơn cả thời xưa
(Cái thời tưởng chết vì tình ái)
Em chẳng chết vì anh, em chẳng đổi
Em cộng anh vào với cuộc đời em
Nhưng câu thơ rất xúc động. Cái thời em ngỡ mình có thể chết vì tình yêu em cũng không yêu anh bằng bây giờ. Em không chết vì anh nhưng em cũng không thay đổi vì anh đã trở thành một phần của cuộc đời em- như máu thịt, như không thể thiếu. Tình yêu ấy thật sâu sắc và đó là tình yêu bền vững. Chỉ có Xuân Quỳnh mới viết được như vậy.So với thời xưa em tỉnh táo hơn nhiều :
Em biết quên những chuyện đáng quên
Em biết nhớ những điều em phải nhớ
Hoa cúc tím trong bài hát cũ
Dẫu vẫn là cung bậc của ngày xưa
Biết quên và biết nhớ để sống cho đằm thắm đó là điều càn thiết của mỗi con người. Nhớ về hoa cúc tím ngày xưa để giữ lại trong lòng mình những cung bậc tình cảm tốt đẹp. Giữ cho mình những gì là trong trẻo của một thời đã qua nhưng quá khứ không phải điều mà ta luyến tiếc bởi cuộc sống đang trải dài ở phía trước cần ta sống, cần ta suy tư, cần ta yêu mến:
Quá khứ đáng yêu, quá khứ đáng tôn thờ
Nhưng đâu phải là điều em luyến tiếc.
Bài thơ khép lại bâng khuâng, nhưng cũng rất dứt khoát. Em không luyến tiếc một thời đã qua vì em nhận rõ giá trị của năm tháng ta đang sống. Em không phải là kẻ ăn mày dĩ vãng để đến nỗi quay lưng lại với thực tại. Trân trọng thực tại tức là ta trân trọng cuộc sống.
Bài thơ thật đằm thắm, thật đôn hậu. Người phụ nữ trong bài htơ vừa trẻ trung lại vừa sâu sắc. Tình yêu của người phụ nữ ấy thật mạnh mẽ và đầy triết lí. Tôi yêu Xuân Quỳnh bởi những vần thơ như thế.
( Ha Nội những ngày cuối tháng 6 – 2010)
Tôi rất xúc dộng khi đọc bài thơ, năm tháng qua đi, tình yêu vẫn mãnh liệt, tình yêu ấy ồn ào qua tuổi trẻ, đằm thắm theo thời gian. Nhà thơ đã nói lên những cung bậc của tình yêu qua thời gian mà mỗi người phụ nữ đều chất chứa trong lòng.
Em yêu anh hơn cả thời xưa
(Cái thời tưởng chết vì tình ái)
Em chẳng chết vì anh, em chẳng đổi
Em cộng anh vào với cuộc đời em
Em biết quên những chuyện đáng quên
Em biết nhớ những điều em phải nhớ
Hoa cúc tím trong bài hát cũ
Dẫu vẫn là cung bậc của ngày xưa
Quá khứ đáng yêu, quá khứ đáng tôn thờ
Nhưng đâu phải là điều em luyến tiếc.