VI

Năm 1969
Đường Một
Thưa thớt bóng người
Lác đác cánh chim
Mặt đường mốc đen da trâu
Những người lính đi khom
Súng báng gập
Vượt qua đường
Thoắt hiện nơi này
Thoắt biến đằng kia
Biển ầm ì
Trời ầm ì
Quảng Trị như trăm nhà xay bột
Bom rơi
Chốc bom lại rơi
Cây đổ
Đá văng
Đây mới là lần thứ nhất
Tôi đứng giữa ngã ba
Một – đi vào
Hai – trốn ra
Ba – thà chết
Biển ầm ì
Trời ầm ì
Tôi bé nhỏ
Chẳng có gì che
Con dế khô cong như lùm cây xấu hổ
Cuộc sống đâu thoát khỏi lên trời
Làm gì còn nước
Làm gì còn cỏ tươi
Bèn nằm xuống thở liếm quanh đụn cát
Bỗng
Tôi chạm phải
Gì…như…người
đã thối rữa, mủn tan như đất
Bạn đấy ư?
Này Người chết, đây là đâu?
Sao ngốc nghếch ngây thơ đến vậy
Cứ đi đi rồi sẽ biết là đây là đâu
Không!
Không thể!
Tôi phải sống để về với mẹ
Ừ, cứ sống đi
Như những loài
Không Tổ quốc
Tổ quốc là gì khi tôi đã chết
Không nói nữa tên hèn nhát
Hãy cút đi
Và biến khỏi mặt đất này
Chỉ thương mẹ – mẹ ơi con thương mẹ.
Người chết oằn lên
Tôi vụt chạy như điên
Vồ lấy súng, quẳng ba lô và gạo
Chạy sắp đứt hơi
Đâu rồi
Đồng đội

Đã đến đây đầy đủ cả rồi
Người căng võng
Người rút dép
Người lục ba lô thầm hát
Người đi lang thang không mục đích
Người thẫn thờ ngắm nghía dáng màu mây
Người xách nước, người chặt cây
Người nhóm lửa
tì lên đá viết
Thưa mẹ…

VIII

Sóc Tà Tê của người STiêng
Đặt trong rừng sâu như ổ trứng
Thú và người chung sống
Cùng hái lá ăn quả
Cùng ngủ rừng le
Lim dim nghe đàn Đinh KRiêng
Cùng đợi cùng trông bông lúa rẫy lên đòng
Cùng nhịp nhàng khoan thái qua trảng cát
Cùng cởi trần đốt lửa lên múa hát
Người hút thuốc rê cho thú dữ nằm nhìn
Con báo hoa mai lông vàng
Con báo gấm thân dài và mảnh
Mở đôi mắt tròn ướt lạnh
Nó gật gù
Nhìn lửa loé trên môi
Thấy khói bay từ người
Nó thán phục
Tôn người lên làm chúa
Rồi từ đó
Đất bụi nở hoa tươi
Xin kính chào người
Người lừng lững như cây chò ngàn tuổi
Chiếc cằm bạnh một thời khinh bạc
Một đời vác xà gục trên vai
Da thịt người da thịt đất dai
Cùng một màu đồng hun gặng lẽ
Cái màu đồng hun từ già chí trẻ
Nặng nhọc cười
Nặng nhọc người đàn bà đeo gùi
Nặng nhọc một bầu vú phì nhiêu như đất
Nặng nhọc một bầu vú mọng căng như nước

Đất nước
Sinh ra từ ngực người đàn bà
Sau đó sinh ra làng quê xóm mạc
Sinh ra tình yêu, sinh ra bi kịch
Sinh ra chí trai chân cứng đá mềm
Sinh ra Khan – Khắp – Cọi
Mãnh liệt và dứt khoát
Tiếp theo đất nước
là bàn tay chú bé
Vẽ lên trời chữ A
Muôn vàn tinh tú mờ đi
Còn lại niềm vui long lanh mắt mẹ
Đốt lên hồng ngọn lửa
Thắp lên sáng ngọn đèn
Nhìn lịch sử hiện ra mặt vải
Dân tộc từng đi thuyền
Hát trường ca “Khảm hải”
Búa có vai, cày có lưỡi giúp người
Đi cuối đất
Đến cùng trời
Lại núi rẽ ngón chân Giao chỉ

Đất nước
Chưa một ngày yên nghỉ
Ngủ cũng đi mà ăn cũng đi
Biển mãi đằng kia
Còn trời thì đau khổ
Đất nước dài trong mắt người thiếu phụ

IX

Tôi
Trán dô
Mũi thô
Môi dày

Chân đi dép bốn hai vẫn thừa năm ngón
Nhịn đói không kêu
Nhịn khát không kêu
Thiếu ngủ không kêu
Hành quân bốn tháng trời không kêu
Nhớ mẹ quá thì ngồi trên đá
Có lúc khóc không cho ai biết
Trốn ra sông vầy nước
Vẽ lên cát hình thù dãy núi quê hương
Vẽ lên cát mái trường phố huyện
Vẽ lên cát nhà sàn thoáng rộng
Vẽ lên cát người con gái cao cao
Vẽ lên cát thằng bạn đen đen
Vẽ lên cát con nai bú mẹ
Chỉ có cát mới hiểu được lời tôi vẽ
Cát ấm lên tươi tốt dưới nắng vàng
Một con chuồn khớp chớp bay sang
Một chú kiến re re chạy tới
Một cọng cỏ bình yên mát rượi
Ngón tay mềm tôi vuốt tôi thương

[…]

Những năm ở chiến trường
Vẫn bình thường như thế.

X

Tôi còn nhớ
Trận sốt rét đầu tiên
Chết một triệu hồng cầu
Nhìn cánh rừng vàng như nghệ

Trận sốt rét thứ hai
Chết tiếp triệu hồng cầu
Nhìn lá cây nhọn như dao sắp đâm vào sống lưng

Trận sốt rét thứ ba
chết thêm triệu hồng cầu
Người khô đen như than

Lại uống thuốc
Tay cầm ca nước
Tai nghe lời nói nhẹ
Nước mắt ứa ra

Sao mà chân bước nặng như đá
Trẻ trai đành chống gậy
Chống gậy ra phơi nắng
Chống gậy chơi cờ tướng
Chống gậy đọc thư tình
Chống gậy hái hoa rừng
Trốn bác sỹ chống gậy đi thăm bạn

Tôi còn nhớ
Đêm hôm qua
Có người nằm cạnh
Sáng nay lay mãi không thưa…