Khóc Dương Khuê
Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta
Nhớ từ thuở đăng khoa1 ngày trước
Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau
Kính yêu từ trước đến sau
Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên trời?
Cũng có lúc chơi nơi dặm khách
Tiếng suối nghe róc rách lưng đèo
Có khi tầng gác cheo leo
Thú vui con hát lựa chiều cầm xoang.
Cũng có lúc rượu ngon cùng nhắp
Chén quỳnh tương2 ăm ắp bầu xuân
Có khi bàn soạn câu văn
Biết bao đông bích, điển phần3 trước sau.
Buổi dương cửu4 cùng nhau hoạn nạn
Phận đấu thăng5 chẳng dám tham trời
Bác già, tôi cũng già rồi
Biết thôi, thôi thế thì thôi mới là!
Muốn đi lại tuổi già thêm nhác
Trước ba năm gặp bác một lần
Cầm tay hỏi hết xa gần
Mừng rằng bác vẫn tinh thần chưa can
Kể tuổi tôi còn hơn tuổi bác
Tôi lại đau trước bác mấy ngày
Làm sao bác vội về ngay
Chợt nghe, tôi bỗng chân tay rụng rời.
Ai chẳng biết chán đời là phải
Vội vàng sao đã mải lên tiên
Rượu ngon không có bạn hiền
Không mua không phải không tiền không mua.
Câu thơ nghĩ đắn đo không viết
Viết đưa ai, ai biết mà đưa
Giường kia treo những hững hờ6
Đàn kia gẩy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn.7
Bác chẳng ở dẫu van chẳng ở
Tôi tuy thương, lấy nhớ làm thương
Tuổi già hạt lệ như sương
Hơi đâu ép lấy hai hàng chứa chan!
- Thi đỗ [↩]
- Quỳnh: tên ngọc quý, tương: hồ, nước cơm để làm rượu. Quỳnh tương chỉ một loại rượu quý. [↩]
- Đông bích: vách phương đông, chữ lấy câu thơ của Trương Thuyết: “Đông bích đồ thư phủ” (kho tranh và sách ở vách phương đông). Điển phần: chỉ chung sách vở cũ; điển (nghĩa đen là phép tắc) tức là ngũ điển, năm sách điển của các vua Thiếu Hiệu, Chuyên Húc, Cao Tân, Đường Nghiêu và Ngu Thuấn bên Trung Quốc ngày xưa; phần (nghĩa đen là lớn) tức là tam phần, ba sách phần của các vua Phục Hy, Thần Nông, và Hoàng Đế của thời cổ Trung Quốc. [↩]
- Lúc có tai ương [↩]
- Cái đấu, cái thăng là hai dụng cụ dùng để đo lường ngày xưa, một thăng bằng một phần mười đấu. Lương bổng của quan xưa một phần được trả bằng gạo, đong bằng đấu và thăng là rất ít. Câu này ý chỉ lương bổng ít ỏi. [↩]
- Trần Phồn đời Hậu Hán có một cái giường để dành tiếp người bạn quý là Từ Trĩ, hễ bạn đi lại treo lên. [↩]
- Bá Nha đời Tấn làm quan Thượng đại phu, có tài chơi đàn, có người bạn tri âm là Chung Tử Kỳ. Khi Tử Kỳ mất thì Bá Nha đập gãy đàn đi vì cho rằng không còn ai hiểu tiếng đàn của mình nữa. [↩]