Nhân nắng xuân đầm ấm
Vườn xuân rộn tiếng chim
Chị kể cho các em
Nghe một câu chuyện cổ
Các em tìm trong đó
Những ý nghĩa sâu xa
Có bổ ích cho ta
Tuổi măng non tươi sáng
Nào! các em im lặng
Ngồi sát lại cho vui!

Ngày xưa có hai người
Anh Kỷ, em là Ất
Xảy khi cha mẹ mất
Vội chẳng kịp trối trăng
Chỉ dặn hai con rằng
Cơ nghiệp cùng chung hưởng

Kỷ cậy mình là trưởng
Lại vốn tính tham lam
Chẳng thương xót gì em
Cả gia tài chiếm hết
Nào tường hoa, cây mít
Nào ao cá, nhà lim…
Chỉ chia cho người em
Một mảnh vườn nhỏ bé
Trơ trọi một cây khế
Xa tít tận cuối làng

Ất chẳng tính thiệt hơn
Cứ vui lòng nhận lấy
Hai vợ chồng trồng cấy
Mùa rau tiếp mùa khoai
Khi khế chín vàng cây
Vợ chồng đem chợ bán

Hôm ấy vừa tảng sáng
Có một con phượng hoàng
Từ đâu bay vào vườn
Đầu cành, ăn mãi khế.
Ất ra vườn thấy thế
Cất tiếng bảo chim rằng:
– Nhà ta vốn nghèo nàn
Chỉ trông vào cây khế
Chim ơi! mày ăn thế
Là khốn vợ chồng ta!
Chim phượng chừng nghe ra
Cất tiếng kêu vội vã:
– Ăn một quả
Trả nén vàng
May túi ba gang
Mang đi mà đựng!

Thế rồi cứ sáng sáng
Chim phượng lại bay về
Ăn khế ngọt chán chê
Lại kêu lên giục giã:
– Ăn một quả
Trả nén vàng
May túi ba gang
Mang đi mà đựng!

Vợ chồng Ất bàn định
Thử đi một chuyến xem
Vợ liền lấy chỉ, kim
Khâu cho chồng túi vải
Y theo lời chim nói
Đo túi đúng ba gang

Sáng sau, chim phượng hoàng
Từ phương xa bay lại
Ất liền mang túi vải
Cưỡi lưng phượng mà đi
Qua sóng biển ầm ì
Phượng liền sà cánh đỗ
Xuống một hòn đảo nhỏ
Vô số là bạc vàng
Ất chẳng có lòng tham
Chỉ lượm vừa túi nhỏ
Khi mặt trời đứng ngọ
Đã giục chim bay về

Nhờ được số vàng kia
Hai vợ chồng sung sướng
Mua trâu rồi tậu ruộng
Giúp đỡ những người nghèo
Cuộc sống thật phong lưu
Hơn người anh gấp bội

Kỷ biết tin tức tối
Liền hộc tốc sang chơi
Ất kể rõ đầu đuôi
Kỷ máu tham bỗng nổi
Liền gạ em đánh đổi
Lấy cơ nghiệp của mình

Vợ chồng Ất hiền lành
Nên chẳng hệ suy tị
Đổi ngay nhà cho Kỷ
Không đòi hỏi gì thêm

Kỷ dọn sang nhà em
Ngày lại ngày ngóng đợi
Quả nhiên chim lại tới
Ăn khế chín trên cây
Kỷ chạy ra nói ngay
Chim cũng liền đáp lại
– Ăn một quả
Trả nén vàng
May túi ba gang
Mang đi mà đựng!

Kỷ lòng mừng hí hửng
May luôn túi sáu gang
Cốt đựng cho nhiều vàng
Thỏa lòng tham không đáy
Sáng sau chim bay tới
Kỷ vội cưỡi mà đi
Qua sóng biển ầm ì
Hạ xuống hòn đảo quý

Kỷ tha hồ tự ý
Nhét vàng đầy túi to
Lòng tham vẫn chưa vừa
Thấy vàng là cứ nhặt
Túi áo nhồi đã chặt
Lại giắt kín lưng quần
Chim giục giã mấy lần
Kỷ vẫn còn tiếc rẻ

Kỷ mang nhiều vàng quá!
Chim bay qua biển khơi
Mỏi rã cánh, hụt hơi
Liền hất tung Kỷ xuống
Lòng biển sâu muôn trượng
Mặt biển rộng mù khơi
Đã dìm Kỷ chết tươi
Với lòng tham không đáy

Câu chuyện cổ như vậy
Các em hẳn nhận ra
Tham lam là xấu xa
Thực thà là đáng quý
Các em đừng quên nhé
Câu chuyện túi ba gang!1

Nhân Nghĩa, Lý Nhân cuối 1965

1. Đây có lẽ là sáng tác cho thiếu nhi duy nhất của Nguyễn Bính. Nhà thơ viết tác phẩm này vào mùa đông cuối cùng của đời mình tại nơi nhà thơ theo cơ quan Ty văn hóa Nam Hà về sơ tán. Tác phẩm được kí tên tác giả là Chị Thảo khi in trong báo Văn nghệ Nam Hà số xuân Bính Ngọ 1966 [↩]