Kính tặng quê hương tôi

Từ dòng sông ấy
tôi đi
giọt nước từ nguồn ra biển cả

Mát suốt đời tôi gió nồm sông Mạ1
mẹ và em sinh thành ở đó
quê nhà và tình yêu của tôi

***

Điệp khúc sông uốn lượn trong lòng
bè mảng ào ào lao gành đá
tre nứa về xuôi măng lại mọc trên rừng

Người đi ngậm ngải tìm trầm
hiện hồn trong tiếng cọp gầm
lạnh lưng

Thời gian sông cuộn sóng không ngừng
bàn chân Giao Chỉ miết mòn mỏi
lóc cóc kiếp đá cuội

Gươm đao thuở nào khua rợn núi
tiếng reo hò dấy binh thác dội
nhạc ngựa về bên suối còn rung

Tiếp tiếp người xuôi ngược dòng sông
Thượng Lào… Sầm Nưa… Luông Pha Băng…
tráng ca Tây Tiến bi hùng lắm

Nước độc Hồi Xuân ma thiêng La Hán
đường Điện Biên gót chân sỏi sạn
đuốc dân công cháy rạn góc trời

***

Điệp khúc sông uốn lượn trong lòng
đò dọc đò ngang lênh đênh cõi nhớ
mùa vải đỏ tu hú về Châu Tử

Lách cách mõ thuyền chài khua cá
cô gái chèo xuồng bằng hai chân như múa

Đỉnh Chum Vàng trăng lu trăng tỏ
dô khoan dô huầy nghiêng ngả sông đêm
nhịp đập chân dậm dật sạp thuyền

Cầu ván ai nhún nhảy bến Lèn
mắt thuyền gỗ thao láo nhìn lũ nhóc
người hóp đò say ngất nghểu áo vắt vai
đầu sào đúc bánh dày góc ngực

Vụng Ông Lão nuốt người… vực Tôm sôi ùng ục
chúa lêu lổng là anh chàng Từ Thức
những bến sông chưa biết đã thuộc lòng
Chợ Bồng… Cẩm Thuỷ… Ngã Ba Bông

Bà tôi lặn lội bên sông
lả lá chè xanh xuống đò lên chợ
mẹ tôi gồng gánh thay chồng
da bánh mật mòn tre bánh tẻ

Cha tôi mải mê lang bạt kỳ hồ
xây rồi bán nếp nhà không văn tự
phủi tay về đẩy xe thồ
ngán ngẩm những con đường mệt lử

Chú tôi nướng nửa đời biệt xứ
nước mã hồi xin tí đất cắm dùi
cóc chết ba năm quay đầu về núi
khệnh khạng hát câu xin lỗi chân trời

***
Điệp khúc sông uốn lượn trong lòng
bảy tuổi tôi xúc tôm câu cá
mười tuổi bơi ngược dòng nước đổ
bêu nắng bờ này tắm mát bãi bờ kia

Mười bảy tuổi ngó trộm em rồi đó
lặn xuống dòm em tắm dưới vòm si

Mười tám tuổi ra đi
bước thứ nhất đặt bàn chân vào lửa
đường chiến tranh biết chỗ nào dừng

Dằng dặc đạn bom cày xới xóm làng
bến sông xưa đò đắm máu loang
cầu Hàm Rồng vặn vênh vỏ đỗ
những chuyến tàu vẫn ra bắc vào nam

Những lứa con sông Mạ vẫn lên đường
nhận mặt họ hàng ngoài mặt trận
ríu rít anh em ngã ba binh trạm

Đèn pin… bật lửa… chia quà tặng
bỏ thư thằng bạn gửi ra quê
– Lần này đi… có thể không về…

Chằng chịt ngách sông rối rắm mạng đường mòn
lại xe thồ Thanh Hoá… lại thuyền nan
lại thình thịch bàn chân bè toẽ ngón
lại dân công và thanh niên xung phong
lại nghĩa trang con gái chưa chồng

Đối cực cuộc đời bồi lở đôi bờ sông
sống và chết
tình yêu và chiến tranh

Tôi nhập cuộc giữa dòng nước xiết
dù tới đâu dù dạt bến nào
thấy hạt cát có cái gì bất diệt

***
Điệp khúc sông uốn lượn trong lòng
giọt nước trôi qua quãng đời tóc úa
mẹ mất rồi… may phúc vẫn còn em

Sum họp lớn nhiều bạn tôi không có
trang trọng từng phút giây vất vả
không tan nát qua thác và qua lửa

Lòng tĩnh hơn… gian khổ nhẹ nhàng đi
thương nhớ dòng sông chia làm hai nửa
nửa đắng mang theo còn nửa ngọt gửi về

***

Sông Mạ ơi
hạt cát dạt bến nào
điệp khúc sông trong lòng nguyên vẹn

Giọt nước có biệt tăm ngoài biển
ngày ngày
làm mây bay về nguồn…

Mùa thu 1986

1. Sông Mạ: tiếng Mường, có nghĩa là sông Mẹ. Người Pháp lập bản đồ, phiên âm Mạ thành Ma, rồi ta lại phiên Ma thành Mã, và có người tán rằng: nước sông ấy như vó ngựa phi (!) – Chú thích của tác giả trong tập Mẹ và em – Nhà xuất bản Thanh Hóa, 1987 [↩]