Nhà thơ Quách Thoại tên thật là Đoàn Thoại, sinh năm 1930 tại Huế (có tài liệu ghi năm 1929). Ông là em ruột nhà văn Lý Hoàng Phong (Đoàn Tường).
Quách Thoại từ nhỏ đã đọc thơ và say mê Tagore. Năm 1948, khi 18 tuổi, ông vào Sài Gòn cộng tác với các báo Đoàn Kết, Làm Dân. Trong hai năm 1949 – 1950, làm Tổng thư ký tuần báo Nguồn sống. Năm 1955, ông viết cho các báo Việt chính, Người Việt, Sáng tạo, Thế kỉ hai mươi. Thơ của ông thường đăng rải rác trên các báo xuất bản ở Sài Gòn. Quách Thoại mang một tâm hồn thơ mộng, tính tình phóng khoáng, sống mãnh liệt. Ông nghiện thuốc phiện rồi bị bệnh lao, phải vào nhà thương Hồng Bàng, không người chăm sóc. Thời gian nằm viện, quá khao khát cuộc đời, không thể nằm chờ chết một chỗ, ông thường trốn bệnh xá ra ngoài lang thang đây đó. Ngày 7 tháng 11 năm 1957, ông mất trong hoàn cảnh cô đơn, đến phút chót vẫn “kêu gào muốn sống” (lời Lý Hoàng Phong).
Quách Thoại là một nhà thơ u uẩn và nhiều đam mê. Ông đam mê tình ái, thi ca, tình bạn và lý tưởng. Trong thời của mình, Quách Thoại đã lên án chiến tranh, bạo lực, đồng thời chào mừng tự do và đòi hỏi dân chủ. Thơ Quách Thoại còn mang hình ảnh của những buổi chiều Việt Nam thê lương, đầy sắc máu và khổ đau. Nhà thơ Viên Linh đã viết về Quách Thoại như sau: “Quách Thoại là người thơ trẻ duy nhất của thời thế lúc đó xứng đáng là thi sĩ của thời đại… Đời sau đọc thơ Quách Thoại sẽ hiểu được thời đại anh như thế nào, về nhiều mặt quan trọng. Và thơ anh lại là thơ rất nghệ thuật, rất sáng tạo, rất có tâm hồn.” Nhà thơ Trần Tuấn Kiệt thì nhận xét: “Quách Thoại là một nhà thơ tân tiến muốn làm mới thi ngữ, với một bản chất thơ lạ thường. Người đó có một đời sống nhiều say đắm, và bi thảm đến cùng cực, tâm hồn thơ mộng và cũng không kém ý chí phấn đấu gian khổ, tất cả tạo thành một bản sắc riêng. Thơ ông có một số bài thật hay, biểu tượng sâu xa.”
Quách Thoại sở trường trong loại thơ nói, thơ tự do, và có những bài nổi tiếng như: Sáng tạo, Như Băng trường tình, Trăng thiếu phụ. Thi phẩm đầu tiên của ông mang tên Giữa lòng cuộc đời, được xuất bản vào tháng 6 năm 1963, gần 6 năm sau khi ông qua đời. Ngoài ra, ông còn hai tập thơ chưa xuất bản: Những bài thơ tình đầu tiên và Cờ dân chủ.
Tôi đã đi trên những buổi chiều
Những buổi chiều của quá khứ
Rất cô liêu
Và mưa gió rất nhiều
Trên những buổi chiều Việt Nam
Rất thân yêu
Của ngày nay
Tôi cũng đang đi đây
Ôi con đường dài xơ xác
Lá vàng heo may
Bóng dáng xanh xao
Những em bé ăn mày
Những người anh
Máu chảy cả đôi tay
Chiều chiến tranh
Những mẹ già run sợ
Vì tiếng súng cối xay
Đêm sắp tới rồi
Người ta đang giết nhau quá mê say
[…]
[…]
Thác nắng mùa xuân vẫn chảy
Những bông hoa lung lay
Triều đại vừa qua đổ gãy
Vũ trụ chỉ có nghĩa ngày nay
Có kể gì tôi ăn mày
Có kể gì anh bệnh hoạn
Những người chết đi là chết đi
Em tôi mới thành hoa hậu
Giữa đô thành Paris
[…]
[…]
Ta thức một đêm trắng
Tỏ tình với trăng hoa
Ta chết nằm liêu vắng
Không bóng người đi qua.
Người ta gọi tôi là địa chủ
Đây là một lũ người tự xưng là cùng đinh
Đem bắt trói tôi vào một cột đình
Đã hai ngày qua tôi vẫn làm thinh
Nhưng đến trưa nay tôi bỗng hoảng kinh
Số là tôi khát nước lắm rồi
Ôi chao tôi ao ước tôi ao ước
Và không thể cầm lòng tự cao
Tôi kêu hãy cho tôi nước nước nước
Tôi bỗng nghe một tiếng trả lời: được
Rồi một kẻ đi đến rất chậm bước
Lúc đứng gần sau lưng tôi nó nói thỏ thẻ
Hãy hả họng cho tao đổ tội nghiệp đồ chết khát
Tôi cảm động nhắm mắt run run hả họng khô rát
Nó hắt ngay vào một nắm cát
[…]
Ôi nét mày dài
Đôi mắt đậm
Và mái tóc đen
Anh biết nói làm sao tình kể lể
Trọn đời sau trên tim anh xin để
Cả ngai tình em ngự trị hồn anh
Mà những ngày hôm nay
Ngày mong manh
Anh sợ quá phút linh hồn anh tan vỡ
[…]
[…]
Ta bay vào rừng tóc
Ngây dại thở kỳ hương
Lòng ta nức nở khóc
Lệ nhỏ ướt môi hường
Ta nằm trên đồi vú
Thổn thức cùng tiếng tim
Nghe tình em chớm nụ
Trong da thịt im lìm
[…]
[…]
Như Băng em xin ngó nẻo thiên đàng
Để nguy hiểm ta sống đời địa ngục
Ta chỉ sợ rồi đây nơi nhà phúc
Máu tai ương sẽ vấy tấm thân em
Lưỡi dao người sẽ sẻ gót chân sen
Em sẽ chết dập bàn tay ngà ngọc
Rồi ta khóc đến tan tành trí óc
[…]
Như Băng Như Băng một chiều hoi hóp lửa
Là một chiều tận thế của tương lai
Biết chăng thôi đã chết cả hình hài
Thôi chết cả linh hồn đời nhân loại
Bao xây dựng đi về trong hủy hoại
Bao văn minh hạnh phúc vẫn không thành
Bao đền đài cũng vẫn chỉ hư danh
Bao khoa học không giữ người giá trị
Bao cao thượng chỉ thành ra vị kỉ
Bao lợi quyền mà hóa vẫn tay không
Kìa điêu linh thì cứ đấy em trông
Xe hiện tại dẫn ngày mai xuống hố
[…]
[…]
Cho ta nhìn những nụ cười mới xanh tơ
Cho ta thương vũ trụ ta tôn thờ
Ta sẽ đến hai chân quỳ nâng đỡ
Mẹ đời ơi hồn xác đã bơ phờ
Ta sẽ đến dâng trọn mình tôi tớ
Đẩy xe đời qua hết nẻo hoang sơ
Ta xót xa nhìn thế kỉ mong chờ
Đợi nhân loại trong mùa xuân sắp nở.
[…]
Ôi bình minh rạng ngời cao cả
Nắng thiêng liêng rạo rực giữa ngàn hoa
Niềm vui chi kì lạ
Sương sớm mai non
Gió hiền ngon ngọt
Cỏ xanh tươi trên khắp nẻo đường mòn
Chim rừng khẽ hót
Khắp trên ngõ đồi
Những em bé con
Mầm thế hệ
Ôi chao tinh khôi vô kể
Hỡi già nua dòng lệ
Lộc đương lên
Vũ trụ trẻ môi son
Triều tiến hóa
Hi vọng mãi mãi còn
Ai buồn chi thảm họa
Mùa xuân đang nở đóa
Thiên nhiên cười gió lạ nhịp trăng sao
[…]
[…]
Mặt trời mọc!
Mặt trời mọc!
Rưng rưng mùa hoa gạo
Lỡ một mai tôi chết trần truồng không cơm áo
Thì hồn tôi xin phảng phất chốn trăng sao
Ðể nhìn các anh như vừa gặp buổi hôm nào
Và trong câu chuyện tôi sẽ cười nhắc bảo:
Còn sáng tạo ta hãy còn sáng tạo.