Nhà thơ Trần Vàng Sao tên thật là Nguyễn Đính, sinh năm 1941 ở Thừa Thiên – Huế.
Năm 1961 ông thi đỗ tú tài rồi vào Đại học Huế, tham gia các phong trào đấu tranh của sinh viên cùng thế hệ với Hoàng Phủ Ngọc Tường, Trần Quang Long, Ngô Kha. Năm 1962 ông dạy học ở trường bán công Truồi. Từ 1965 đến 1970, ông lên chiến khu và công tác tại Ban Tuyên huấn Thành uỷ Huế, viết báo với các bút danh Nguyễn Thiết, Lê Văn Sắc, Trần Sao.
Năm 1970 ông được đưa ra miền Bắc an dưỡng và trong thời gian này do quan sát cuộc sống và sinh hoạt chính trị tại Hà Nội khiến ông viết nhật ký miêu tả lại những suy nghĩ thất vọng của mình về điều mà ông được tuyên truyền trước đây. Chính tập nhật ký này khiến ông bị bắt và kéo dài nhiều năm khốn khó trong lòng chế độ. Ông bị tố cáo, đấu tố và cô lập đến nỗi ông có cảm giác không còn được coi là con người mà đã thành “một con vật, một con chó”, theo như ông viết trong hồi kí Tôi bị bắt.
Sau khi Việt Nam thống nhất (tháng 4 năm 1975), Trần Vàng Sao xung phong về quê công tác nhưng không được chấp nhận; ông tự trở lại Huế làm liên lạc ở xã, sau đó được bố trí công tác tại Phòng Văn hóa thành phố Huế rồi được điều về làm liên lạc ở xã Hương Lưu (nay là phường Vỹ Dạ), Huế cho đến khi nghỉ hưu năm 1984.
Ông hầu như không cho xuất bản thơ nhưng vẫn nổi tiếng với Bài thơ của một người yêu nước mình ký bút danh Trần Vàng Sao sáng tác tháng 12 năm 1967, được coi là một trong những bài thơ xuất sắc nhất Việt Nam thế kỷ 20.
Năm 2008, Nhà xuất bản Giấy Vụn đã cho in tập thơ Bài thơ của một người yêu nước mình.
Năm 2012, NXB Hội Nhà Văn xuất bản tập trường ca Gọi tìm xác đồng đội của Trần Vàng Sao. Gọi tìm xác đồng đội là trường ca rất xúc động và sâu sắc về những hy sinh mất mát, máu và nước mắt của nhân dân trong chiến tranh. Tác phẩm này được chọn trao giải thưởng của Quỹ Phùng Quán vào ngày 20/2/2013.
Ông mất ngày 9 tháng 5 năm 2018 tại nhà riêng ở phường Vỹ Dạ, Huế.
[…]
chiến tranh đã qua
tôi ngồi một chỗ
đêm giật mình nghe bom nổ trong đầu
thấy thằng bạn chết
xác phơi ba ngày giữa nắng
chiến tranh đã qua
anh em bạn bè quen biết
mỗi đứa một chỗ
đứa ngó cây
đứa ngó nhà
đứa ngó đá
đứa ngó đất
đứa ngó trời
đứa cười
đứa khóc
đứa lăn lóc
đứa lặn hụp
đứa tỉnh
đứa say
cầu cho đứa nào sau này chết cũng êm thắm
[…]
[…]
gió nhiều thêm
con diều của tôi quạt hai cánh bay giật lên rồi đứng yên
tôi đợi cho mọi người đi hết
cho mấy cái khăn vàng khăn đỏ hết ngoái lại nhìn con ai dại trời nắng không có mũ nón trên đầu
mấy cây hương còn cháy cắm lên vắt cơm để trên miếng chuối hơ vừa héo
tôi ngồi xuống đất
những hột cơm trắng và khô
tôi ăn cả tàn hương phẩm đỏ vào bụng
liệu ai ở nhà tôi chết có được một vắt cơm to trắng như thế này để trên mả không
[…]
[…]
a ha a ha
người nào lại gọi tên tôi
a
những người cắp gươm cắp giáo
chiến tranh chưa tới để các người đứng buồn giữ cửa hầu quan
cơm ăn đủ bữa áo mặc đủ mùa
xanh đỏ xênh xang
hãy vỗ lên một hồi ngũ liên
này đây bài hát lính
ba năm năm năm mười năm trấn thủ lưu đồn
vợ con không thấy
thấy có cá trong vũng nước trong vẫy vùng
các người ơi
cuộc đời vui sao lại không hát
tội tình chi mà che mặt khóc
giả điên giả tàn mấy đời có hơn ai mà thêm ngu
a ha các người bắt tôi làm thinh để hơi theo gươm theo giáo của các người lên hát chúc thọ quan lớn
tôi không là con hát
nên không biết hát thuê
[…]
[…]
Thôi em về đi
nhớ đừng dang nắng đỏ hết tóc
mặt đen con gái không ưng
chị nóng ruột chị ngồi lâu không được
hai con chuồn chuồn đậu trên cọng rác trôi ngoài sông
rồi một con bay
người đi nói to bên phố
bánh sắt lăn lăn lên dốc qua cầu
em không nói gì với chị
sáng mai trời có mưa luôn không
giọt mưa dài dưới mái tranh
giọt mưa qua lỗ phên trống vào trong nhà
giọt mưa mắc dưới đuôi ngọn lá trầu không
con chim bay thấp ngang qua kêu một tiếng
đứa con ai đứng dựa cột đình chợ mở mắt to ngó người đi qua đi lại
bây giờ chị sắp về rồi
[…]
[…]
tau chưởi thẳng vào mặt bây
không bóng không gió
không chó không mèo
mười hai nhánh họ bây đem lư hương bát nước
giường thờ chiếu trải sắp hàng một dãy ra đây
đặng nghe tau chưởi
tau kêu thằng khai canh khai khẩn tam đợi mười đời
cao tằng cố tổ ông nội ông ngoại cha mẹ chú bác cô dì
con cháu thân hơi cật ruột bây tau chưởi
tau chưởi cho tiền đời dĩ lai bây mất nòi mất giống
hết nối dõi tông đường
tau chưởi cho mồ mả bây sập nắp
tau chưởi cho bây có chết chưa liệm ruồi bu kiến đậu
tam giáo đạo sư bây
cố tổ cao tằng cái con cái thằng nào móc miếng cho bây
hà hơi trún nước miếng cho bây
bây ỉ thế ỉ thần
cậy nhà cao cửa rộng
cậy tiền rương bạc đống
bây ăn tai nói ngược
ăn hô nói thừa
đòn xóc nhọn hai đầu
ngậm máu phun người
bây bứng cây sống trồng cây chết
vu oan giá hoạ
giết người không gươm không dao
đang sống bây giả đò chết
người chết bây dựng đứng cho sống
bây sâu độc thiểm phước
bây thủ đoạn gian manh
[…]
[…]
bong bóng phình to
hụt hơi nửa chừng bong bóng nổ bụp
tôi lượm mấy miếng bong bóng rách ngậm trong miệng thổi phù phù
không có đứa nào nhìn tôi
đứa dựa cột điện cà lưng cho đỡ ngứa
đứa cởi áo quơ lên trời giả đò phi ngựa bắn súng
đứa bẻ lá dỗ em nín cho chị chơi cò cò
bây giờ tới lúc đạp mạng
bảy tám đứa tụm lại
năm mười mười lăm
hai mươi một trăm
xa mạng ba bước phải đi tìm
tôi đứng trời trồng cho một đứa núp sau lưng
chết rồi
sau lưng ông điên
đừng ăn gian
tôi bị xô ngã chúi cười không được
bọn trẻ chạy hết còn một đứa đứng chống nạnh đạp một chân lên lon sữa bò rét
năm mười mười lăm
một trăm một ngàn
không thấy thằng nào
chết hết cả rồi bây ơi
thôi thôi các con ơi
đừng buồn phiền điên tàn chi như tôi
[…]
[…]
• một mụ già điêu tàn ở chợ Mía Sơn Tây
thường giữa trưa đứng bóng
mụ ngồi bệt xuống đất
rồi khóc rồi cười rồi la hét
hai con mắt như đứng tròng
con Lê Thị Cam ơi
chết đất nào về đây với bầm
bầm khô gan héo ruột
mụ già cào hai tay bới đất
có con dưới này không con
a ha này mấy người mấy người ơi
mấy người có ai có con chết như tôi không
liệt sĩ không có xác
mụ già úp một tờ giấy nhớp mồ hôi lên mặt
liệt sĩ của con đây
Lê Thị Cam ơi
a ha
có ai biết con tôi chôn ở đâu không
con ơi là con ơi
[…]
• con tôi là Lê Thị Gái
quê Đồng Di
cơ sở cách mạng ở Đà Nẵng
bị bắt tại Huế tháng 6 năm 1969
chết bị treo ngược hai chân lên mái nhà
không quần không áo trong lao Thừa Phủ
nghe đâu chôn chung một hố với ba bốn người ở vùng núi Nam sông Hương
năm đó con tôi hai mươi hai tuổi
có hai mươi mấy năm nay tôi cứ hay nằm thấy con tôi ở lổ ở trần
đứng ngoài hè kêu lạnh lắm mạ ơi
tôi tên là Trần Thị Tho
hiện bán nước chè ở ga Lăng Cô
[…]
[…]
này mọi người
hãy xem tôi đi đầu xuống đất và hát
những thằng hề mất trí như tôi
có chi tên tuổi
chết đi không ai phúng điếu
chỉ còn cái mặt nạ cho con chơi
ngày mở cửa mả không có một tờ vàng bạc
mọi người đừng cười tôi tội nghiệp
trong giấc ngủ tôi thấy những miếng thịt to
rồi vùng dậy chạy ra đường la lớn
thịt thịt
người đi đường không ai ngó tôi
[…]
[…]
Chúng ta gặp nhau
còn gặp nhau
mỗi ngày
như nhân dân
còn gặp nhau
bốn ngàn năm chưa thấy mặt
Việt Nam
Nhân dân ơi
mỗi lon gạo lon bắp
mỗi củ khoai củ sắn trồng trên đất này
chưa được tự do ăn
nên còn đẩy xe thuê
làm đĩ
lượm lon
hốt rác
mỗi ngày
như mọi đêm
[…]
[…]
Tôi cúi xuống lượm một hòn đất ném con gà đang đi trước mặt
Hòn đá rớt trong bụi cây
Con gà bỏ chạy
Tôi phủi hai tay
Hơn một tuần nay tôi chưa cạo râu
Hình như tôi không nhớ gì hết
Tôi ngồi ở đây
Hai bàn tay động đậy trên thân thể
Mười ngón
Ngón dài ngón ngắn
Những đường gân nổi rõ
Chỗ chai chỗ nứt
Tôi vuốt mặt tôi gãi đầu
Tôi nhìn quần áo tôi đang mặc
Tôi hút thuốc
Tôi uống nước
Những cái tàn thuốc ướt trong lon cái bật lửa mất nắp cây đèn bể bóng những vòng nhện trên vách que lẻ cán viết chén uống nước con heo
Bùng binh bằng nhựa con búp bê vải mất mắt mất mũi
Hai con mắt tôi trong gương
Tôi cúi đầu xuống
Thân thể nhức mỏi khó chịu như thử mọc mụn nhọt
Tôi nhắm mắt lại
Mấy đứa con nít đánh mạng cười la to quá
Không biết tôi đã ăn cơm chưa
Bây giờ là mấy giờ rồi
[…]